Cư trú tại nhà tập thể cao tầng
thường là cán bộ, công nhân, viên chức,... dù quê hương, điều kiện kinh
tế khác nhau nhưng lại gần gũi về công việc, giờ giấc, tuổi tác,... cho
nên đa số gia đình sống hòa thuận, biết bảo nhau giữ mối quan hệ, giữ
gìn môi trường.
Rồi khi thế hệ ban đầu về già hoặc không còn, thế hệ
tiếp nối không được gắn bó như trước. Rồi nhiều căn hộ mua đi bán lại.
Dần dà, nền nếp tập thể bị xem nhẹ, mọi người ít khi nhắc nhở, phần ngại
va chạm, phần có người như không thích ứng với nền nếp văn hóa, mà cứ
làm theo ý mình. Rồi nhân khẩu trong một số gia đình tăng lên, xảy ra
hiện tượng cơi nới bừa bãi, làm giảm tính thẩm mỹ và gây nguy hiểm cho
công trình. Tình trạng này không chỉ xuất hiện tại các khu tập thể cao
tầng cũ ở Hà Nội, mà còn xuất hiện ở khu tập thể cao tầng của nhiều
thành phố khác. Một số nơi, đang ở trong tình trạng ô nhiễm môi trường
rất nghiêm trọng.
Gần đây, cùng với sự phát triển của đô thị hiện
đại, là sự ra đời của chung cư với nhiều kiểu loại khác nhau, từ chung
cư cao cấp tới chung cư dành cho các hộ gia đình có nhà đất nằm trong
vùng quy hoạch, cho gia đình thu nhập thấp... Chung cư cao cấp là trường
hợp loại biệt, không chỉ về giá cả, mà còn về kiến trúc, điều kiện sinh
hoạt. Còn đa số chung cư gồm rất nhiều tầng, sử dụng thang máy, hệ
thống hạ tầng đồng bộ, có nơi để ô-tô, xe máy. Ðây là xu hướng tất yếu
của đô thị hiện đại, giúp cho quy hoạch mang tính khoa học, tiết kiệm
diện tích, tạo môi trường để mọi người sống và làm quen với cách thức tổ
chức cuộc sống kiểu mới. Nhưng thực tế lại cho thấy, do căn hộ chung cư
được bán trực tiếp cho nên tính sở hữu đã được khẳng định, vì thế ý
thức về chủ quyền cũng tăng theo. Nếu người ở chung cư thiếu ý thức cộng
đồng, dễ đẩy tới hiện tượng không góp phần xây dựng nền nếp chung. Nhất
là, tại một số chung cư ở Hà Nội, do quen với việc làm thêm buổi tối
bằng cách xách cái làn cùng dăm cái ghế ngồi bên vỉa hè bán chè chén,
xếp vài bộ bàn ghế bán bún, bán phở,... cho nên khi sinh sống ở chung
cư, ngoài việc thiếu quan tâm tới môi trường cộng đồng, có người chiếm
dụng 'chiếu nghỉ' hay sử dụng hành lang để bán từ dưa, cà, mắm muối đến
bán phở, bán xôi... Trong quan hệ giữa cung và cầu, việc mua bán này
không chỉ bắt đầu từ người bán, còn từ nhu cầu của người mua; vậy phải
chăng, khi quy hoạch và xây dựng chung cư chưa tính tới nhu cầu tối cần
thiết hằng ngày của cư dân?
Ðiều kiện vật chất - tinh thần của xã
hội ngày càng tăng cao, càng yêu cầu con người phải từ bỏ một số tập
quán sống không còn thích hợp, từng bước hình thành và xây dựng một số
tập quán sống mới, không những phù hợp với sự phát triển của văn minh,
mà còn phù hợp với đòi hỏi của tính văn hóa. Ðối với việc xây dựng các
chung cư cũng vậy, muốn cư dân sớm làm quen với kiểu tổ chức cuộc sống
mới và hiện đại, thì ngay từ khi các khu chung cư ra đời, các cơ quan
chức năng - nhất là các cơ quan quản lý văn hóa ở địa phương, cần sớm
quan tâm tới việc tuyên truyền, động viên dân cư tổ chức, xây dựng lối
sống văn hóa - văn minh. Không nên chờ tới khi xuất hiện hiện tượng tiêu
cực mới xử lý. Bởi dù sao thì, xây dựng nền nếp văn hóa từ khi mới bắt
đầu hình thành một khu dân cư sẽ hiệu quả hơn nhiều so với khi đã 'nên
hình, nên hài'.
